ممیزی ایمنی ابزاری مؤثر در افزایش ایمنی راه 33 ص

 

چکیده

راه به نوان شریان اصلی اقتصاد در هر کشور، نقش عمده‌ای را ایفاء می‌کند و حداکثر بهره‌گیری استفاده کنندگان از راه باید به نوعی در طراحی و ساخت آن در نظر گرفته شود که مهم‌ترین آن، مقوله بسیار حیاتی تأمین ایمنی حرکت است. مقوله ایمنی، در مبحث ترافیک و حمل و نقل از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. با توجه به آمار موجود در خصوص تعداد تلفات ناشی از تصادفات جاده‌ای در کشور، که در سال 1380 رقمی نزدیک به 20000 کشته را نشان می‌دهد اهمیت مسئله ایمنی بیش از پیش احساس می‌گردد. امروزه در سراسر جهان محققین و عوامل اجرایی به کمک یکدیگر روشهای نوین تأمین ایمنی در جاده‌ها را مورد بررسی و استفاده قرار می‌دهند. از موضوعات نوین در مقوله ایمنی، مبحث ممیزی ایمنی راه می‌باشد که در دهه اخیر در بیشتر کشورهای پیشرو دنیا مطرح و در حال اجرا می‌باشد. در این مقاله ابتدا مفاهیم و اصول اولیه ممیزی ایمنی راه مورد بررسی قرار می‌گیرد، سپس با اشاره به سوابق موجود در سایر کشورها، مسئولیتها، وظایف افراد مرتبط با راه، مراحل انجام ممیزی ایمنی مطرح گشته و در انتها راهکارهای لازم جهت بسترسازی تحقیق موضوع پیشنهاد می‌گردد.

 

کلیدواژه‌ها:

ایمنی، ممیزی، بازرسی، راه، ترافیک.

 

 

1- مفاهیم اولیه در ممیزی ایمنی راه

برای ممیزی ایمنی راه، تعاریف متعددی ارائه گردیده که مقصود اصلی در اکثر آنها یکسان می‌باشد. در اینجا به دو تعریف برگزیده در این خصوص اشاره می‌گردد:

- آزمایش و کنترل رسمی بر روی جاده‌های موجود، جاده‌هایی که در آینده ساخته خواهند شد یا بر روی پروژه‌های ترافیکی و هر پروژه‌ای که بر ایمنی بهره‌برداران جاده تأثیر می‌گذارد که نتایج آن به صورت مستقل در گزارش آزمایش کننده در خصوص قابلیت تصادف و مواد لازم جهت اصلاحات ایمنی منعکس می‌شود.

- به معنای کنترل طراحی، اجرا و عملکرد پروژه‌های راه، به لحاظ رعایت اصول ایمنی جهت جلوگیری از تصادفات محتمل.

 

ممیزی ایمنی راه روشی سیستماتیک است که در پایه پتانسیل دانش ایمنی ترافیک، در مراحل برنامه‌ریزی و طراحی جاده و به منظور جلوگیری از تصادفات ترافیکی انجام می‌شود. کاربرد مفهوم ممیزی ایمنی راه با توجه به تجربه هر کشور متفاوت است. اطلاعات ممیزی ایمنی در یک ارزیابی سیستماتیک رسمی از وضعیت ایمنی راه است که به طور مستقل توسط بازرس یا سیستم بازرسی واجد شرایط، بر روی راه یا طرح پیشنهادی آن انجام گرفته و احتمال بروز تصادفات بهره‌برداران از جاده به صورت گزارش تهیه می‌گردد. همانطور که عنوان شد، این بازرسی می‌تواند برای انواع پروژه‌های راهسازی، ساخت جاده‌های جدید، همچنین بازسازی ایمنی‌های موجود تعریف گردد. بر اساس یک طبقه‌بندی دیگر باید اظهار نمود که بازرسی ایمنی راه می‌تواند برای پروژه‌های کوچک، بزرگ شهری و بین شهری تعریف گردد. همچنین تعریف در امور بهره‌برداری، تعمیر و نگهداری جاده‌های موجود نیز می‌تواند مصداق داشته باشد. در راه‌های موجود، این بازرسی به منظور ارزیابی سیستماتیک آن از لحاظ تأمین ایمنی صورت می‌گیرد. مهندسین و تکنسین‌های مرتبط با برنامه‌ریزی و طراحی جاده عموماً به این مسئله واقفند که محصول نهایی پروژه‌ها، باید ایمن باشند اما با این وجود حتی در بسیاری از مواقع، پروژه‌های کاملاً جدید تنها با گذشت کمتر از چند سال به عنوان نقاط خطرناک معرفی می‌شوند. دسترسی به تخصص روز در زمینه ایمنی راه، باعث به وجود آمدن این پدیده محسوب می‌شود. در این راستا ممیزی راه، می‌تواند راهکار مناسبی برای برطرف کردن این معضل و همچنین کاهش تعداد نقاط خطرناک اضافی بر روی راه‌های جدید و یا بهسازی شده باشد. هزینه‌های تصادف که بخش مهمی از هزینه‌های کل جاده محسوب می‌گردد باید با توجه به عمر مفید اقتصادی یک پروژه، در ابتدای طراحی راه در نظر گرفته شود و در واقع باید پذیرفت که این پیشگیری بهتر از درمان تبعات بعدی خواهد بود.

 

2- سابقه موضوع در سایر کشورها

سابقه بحث ممیزی ایمنی راه در کشورهای مختلف حدوداً به ده سال قبل برمی‌گردد. کشورهایی همچون انگلیس، دانمارک، فرانسه، نیوزیلند، ایالات متحده، کانادا، یونان، نروژ و استرالیا را می‌توان در زمره کشورهایی قرار داد که مقوله بازرسی ایمنی راه را به طور جدی در دستور کار برنامه‌های خود قرار داده‌اند. در ادامه به فعالیتهای انجام گرفته در بعضی از این کشورها اشاره می‌شود.

برای هر یک از مراحل فوق به صورت جداگانه یک گزارش اختصاصی توسط بازرسین به همراه تحلیل، تفسیر و پیشنهادات مربوط تهیه می‌شود. سیستم جدیدی که در این زمینه در کشور دانمارک مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل سه بخش عمده است.

- چارچوب عمومی بازرسی ایمنی راه.

- آموزش بازرسین ایمنی جاده.

- جمع‌آوری اولیه در زمینه ایمنی راه.

در خصوص آموزش بازرسین ایمنی جاده‌ها، اداره راه دانمارک یک دوره آموزش کیفی به مدت یک هفته در نظر گرفته و یک برنامه آموزشی کوتاه‌مدت برای بازرسین با در نظر گرفتن پیشینه اطلاعات عمومی آنها در زمینه طراحی راه و ایمنی ترافیک برگزار می‌کند. در پایان دوره آزمونی برگزار می‌گردد و به افرادی که موفق به اخذ حد نصاب لازم شوند، گواهینامه اعطاء می‌گردد.

بازرسی ایمنی راه دانمارک به لحاظ قانونی اجباری نبوده ولی متولیان جاده‌ای این کشور به طور مستقیم دستور به اجرای آن داده‌اند.

 

2-2- نیوزیلند

نیوزیلند از سال 1991 به طور جدی موضوع ممیزی ایمنی راه را در کشور خود مطرح ساخته است. در حال حاضر در حدود 90000 کیلومتر جاده در نیوزیلند ساخته شده است که 10000 کیلومتر از آن به بزرگراه‌های ایالتی اختصاص دارد. در ابتدا، بازرسی ایمنی راه در این کشور بر روی جاده‌های ساخته شده انجام می‌گرفت. در واقع قسمت اعظم بودجه تخصیص داده شده به این مقوله صرف نگهداری و بهسازی شبکه موجود می‌شد و میزان کمی به شبکه‌‌های جدید اختصاص می‌یافت. در سال 1995 یک متدولوژی جدید جهت بازرسی شبکه راه‌های موجود و به ویژه راه‌های در دست ساخت به کار گرفته شد و متعاقب آن یک کتابچه راهنما منتشر گردید. یک دوره 5 روزه آموزش مهندسی ایمنی راه که شامل شرح وظایف و نحوه انجام ممیزی ایمنی می‌شود، معمولاً همه ساله در صورت وجود متقاضی برگزار می‌گردد. در آئین‌نامه‌های موجود مهارتها و تجربیاتی که اعضاء تیم بازرسی باید داشته باشند، تنظیم گردیده است. علاوه بر آن سلسلسه مراتبی که باید بین رئیس گروه، عضو و ناظرین گروه در تیم بازرسی رعایت گردد، ذکر شده است. بر طبق این آئین‌نامه‌ها، رئیس گروه باید دارای مشخصات زیر باشد: